Ορυκτά στην καθημερινή ζωή

Τα ορυκτά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας.

Τα ορυκτά αγκαλιάζουν την καθημερινότητα μας και βρίσκονται παντού και σε όλα γύρω μας. Παρόλα αυτά, η αξία τους δεν είναι τόσο αναγνωρίσιμη από το ευρύ κοινό.
Μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε αλλά ο καθένας από εμάς σε όλη τη διάρκεια της ζωής του θα χρησιμοποιήσει έως και 400 τόνους ορυκτών στο σπίτι, στο γραφείο, στην καρέκλα που καθόμαστε αυτή τη στιγμή, στο αυτοκίνητο, στις τηλεοράσεις, στα φάρμακα και στα καλλυντικά, ακόμα και στην οδοντόκρεμα που βουρτσίσαμε τα δόντια μας σήμερα το πρωί.

Η χρήση των ορυκτών υλών είναι απαραίτητη σήμερα για την παραγωγή ενέργειας, τις βιομηχανίες φαρμάκων και διατροφής, τα μέσα μεταφοράς, τη νοσηλευτική, τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, τις τεχνικές κατασκευές και γενικά ό,τι κάνει τη ζωή μας πιο άνετη. Υπάρχουν μέταλλα και ορυκτά τα οποία βρίσκουν εφαρμογές στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων ή συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας των καλλιεργήσιμων εδαφών ή της ζωικής παραγωγής.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι:

για ένα σπίτι απαιτούνται περίπου 150 τόνοι ορυκτών.
τα κεραμικά και το γυαλί παράγονται 100% από ορυκτές πρώτες ύλες.
τα χρώματα και το χαρτί περιέχουν ορυκτά σε ποσοστό 50%.
Για κάθε χιλιόμετρο εθνικής οδού χρειάζονται 30.000 τόνοι ορυκτών (σε αδρανή και τσιμέντο).

Το 70% της ευρωπαϊκής κατασκευαστικής βιομηχανίας εξαρτάται από τα ορυκτές πρώτες ύλες (μεταλλεύματα, βιομηχανικά και λατομικά ορυκτά).

Το σπίτι που ζούμε

Για την κατασκευή του, από τα πρώτα στάδια της οικοδομής, (τσιμέντο, τούβλα, σοβάδες, μέχρι πλακάκια, μάρμαρα, χρώματα κ.α.) απαιτούνται 60 τόνοι αδρανών υλικών και πάνω από 200 τόνοι συνολικά βιομηχανικών ορυκτών, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα ορυκτά που συμμετέχουν σε όλα τα μεταλλικά μέρη της οικοδομής (σίδερο, χαλκός, αλουμίνιο κλπ). Πίσω από το τελικό αποτέλεσμα κρύβεται μια σειρά ορυκτών που σε αυτά στηρίζεται η παραγωγή όλων των προϊόντων που το συνθέτουν, όπως γύψος, ασβεστόλιθος, άργιλος, ποζολάνη για το τσιμέντο, μαγνητίτης, αιματίτης για το σίδηρο, χαλκοπυρίτης για το χαλκό, βωξίτης για το αλουμίνιο κ.α. Για παράδειγμα, για την κατασκευή ενός πλαισίου αλουμινίου για ένα απλό παράθυρο του σπιτιού μας που ζυγίζει περίπου 3 κιλά χρειάζονται 15 κιλά πρώτης ύλης βωξίτη.

Το αυτοκίνητο

Ένα μέσο αυτοκίνητο χρειάζεται ένα τόνο μετάλλων (650-700 κιλά χάλυβα, για την παραγωγή του οποίου απαιτούνται περίπου 1000 κιλά σιδηρομετάλλευμα και 400 κιλά γαιάνθρακας, 120 κιλά αλουμίνιο, 20 κιλά χαλκός, 20 κιλά νικέλιο) και 100-150 κιλά βιομηχανικών ορυκτών για τζάμια, ελαστικά, πλαστικά, χυτά μέρη. Πέραν των ορυκτών που έχουν ήδη αναφερθεί για την παραγωγή μετάλλων (σιδήρου, αλουμινίου, χαλκού κλπ), υπάρχουν και άλλα ορυκτά που προσδίδουν αντοχή, οδική ασφάλεια και περιβαλλοντική προστασία. Κάποια από τα σημαντικότερα ορυκτά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ενός αυτοκινήτου είναι:

Ορυκτά σιδήρου: Λειμωνίτης, αιματίτης, γκαιτίτης, μαγνησίτης κ.α.
Ορυκτά χαλκού: Χαλκοπυρίτης.
Ορυκτά άλλων μετάλλων: Λατερίτης (νικέλιο), χρωμίτης (χρώμιο), μολυβδενίτης (μολυβδένιο), βολφραμίτης (βολφράμιο), βαναδινίτης (βανάδιο).
Άλλα ορυκτά: Φωσφορίτης, μπεντονίτης, βωξίτης, σπάνιες γαίες, χαλαζίας κ.α.

Πιο συγκεκριμένα αναφέρονται ενδεικτικά κάποια ορυκτά που χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένα μέρη του αυτοκινήτου:

Λιπαντικά: Ορυκτά λιθίου (λεπιδόλιθος, σποδουμένιο, πεταλίτης).
Πλαστικά: Μίγμα του καθεαυτού πολυμερούς με σκόνες ορυκτών όπως ανθρακικού ασβεστίου, καολίνη, τάλκη, μίκας, ένυδρης μαγνησίας, χουντίτη - υδρομαγνησίτη, βολλαστονίτη, βερμικουλίτη, αμιάντου κ.α.
Μπαταρία: Πλάκες μολύβδου (γαληνίτης).
Φρένα: Βερμικουλίτης, γραφίτης, βολλαστονίτης, αμίαντος κ.α.
Καταλύτης: Πλατίνα, παλλάδιο, νικέλιο κ.α.
Γαλβάνισμα Λαμαρίνας: Σφαλερίτης

Προϊόντα καθημερινής χρήσης

Μια σειρά μικρά και απαραίτητα, για την καθημερινότητάς μας, αντικείμενα και καταναλωτικά προϊόντα συνδέονται, επίσης, με κατανάλωση ορυκτών. Η οδοντόκρεμά μας αποτελείται από ανθρακικό ασβέστιο, τάλκη και λίγη ελαφρόπετρα για «ξεχωριστή λεύκανση». Όλα τα κεραμικά, κούπες, πλακάκια, είδη υγιεινής κλπ, παράγονται από ορυκτά όπως καολίνη, χαλαζία, άστριους. Τα γυαλικά μας παράγονται από χαλαζιακή άμμο, σόδα, ανθρακικό ασβέστιο και άστριους. Tο ορυκτό βόρακας ενισχύει τη μηχανική αντοχή του γυαλιού και την αντίστασή του στις απότομες θερμικές αλλαγές (pyrex). Τα μολύβια, που αποτελούν καθημερινό εργαλείο γραφής, έχουν ως πρώτη ύλη το γραφίτη. Τα γυαλιά μας ή τα ρολόγια περιέχουν κατά βάση χαλαζία (quartz) υπερυψηλής καθαρότητας. Η τσίχλα δεν κολλάει, στα δόντια, ευτυχώς, γιατί περιέχει τάλκη. Οι ιριδίζουσες σκιές ματιών οφείλονται στην προσθήκη μαρμαρυγία (μίκα).

Ηλεκτρική ενέργεια

Μια τετραμελής οικογένεια χρειάζεται πάνω από 10 τόνους λιγνίτη ή πάνω από 4000 βαρέλια πετρέλαιο το έτος για να καλύψει τις ανάγκες της σε ηλεκτρική ενέργεια. Το μεγάλο πλεονέκτημα της χώρας μας σήμερα είναι ότι, το 60% των ενεργειακών της αναγκών καλύπτεται από εγχώριο καύσιμο το λιγνίτη.

Ηλεκτρικές-Ηλεκτρονικές Συσκευές

Σύμφωνα με ερευνητές του OHE, η κατασκευή ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή απαιτεί δέκα φορές το βάρος του σε ορυκτά, καύσιμα και χημικές ουσίες. Τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή τηλεοράσεων, υπολογιστών και γενικότερα ηλεκτρονικών συσκευών είναι: σπάνιες γαίες, κοβάλτιο, νικέλιο, κάδμιο, ασήμι, μόλυβδος, πυρίτιο, σελήνιο, τελούριο και άλλα. Επίσης εκτεταμένη είναι η χρήση χαλαζία.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Για την τηλεόραση χρησιμοποιούνται τουλάχιστον 35 ορυκτά:
Στις ηλεκτρικές μπαταρίες χρησιμοποιείται διοξείδιο του μαγγανίου (παράγεται από τον πυρολουσίτη), λίθιο.
Στα θερμαντικά στοιχεία ηλεκτρικών συσκευών χρησιμοποιείται κοβάλτιο.
Στα ψυγεία και στα κλιματιστικά χρησιμοποιείται φθορίτης (ενώσεις φθορίου).
Στα όργανα ενδοσκόπησης όπως π.χ. στο γαστροσκόπιο υπάρχουν οπτικές ίνες από υπερκαθαρό χαλαζία.
Στα απορρυπαντικά πλυντηρίου χρησιμοποιούνται ορυκτά βορίου και μπεντονίτης.
Το ηλεκτρικό σίδερο περιέχει φύλλα μίκας.
Τα ηλεκτρικά καλώδια περιέχουν ορυκτά χαλκού (χαλκοπυρίτης, μαλαχίτης, αζουρίτης), ενώ το εξωτερικό τους περίβλημα έχει υδροξείδιο του αργιλίου και μαγνησία (προέρχονται από το βωξίτη, το χουντίτη και τον λευκόλιθο).

Χρώματα
Κάποια από τα ορυκτά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των χρωμάτων είναι: Χρωμίτης, χουντίτης, βαρύτης, αρσενοπυρίτης, αιματίτης, πυρολουσίτης, γκαιτίτης, χαλαζίας, διοξείδιο του τιτάνιου (έχει πρώτη ύλη τα ορυκτά ιλμενίτη και ρουτίλιο), τάλκης, ανθρακικό ασβέστιο, καολίνης και άλλα. Μερικά παραδείγματα που αφορούν χρώματα και αποχρώσεις οι οποίες δεν είναι ευρύτερα γνωστές:

Οι ιριδίζουσες σκιές ματιών έχουν μίκα.
Το ξέβαμμα τζιν γίνεται με τρίψιμο χρησιμοποιώντας κίσσηρη (ελαφρόπετρα).
Τα χρώματα διαγράμμισης στο δρόμο περιέχουν διοξείδιο του τιτανίου (ρουτίλιο, ανατάσης).

Χαρτί
Ορισμένα από τα ορυκτά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή χαρτιού είναι: ανθρακικό ασβέστιο, μαρμαρυγίας, μπεντονίτης, καολινίτης ρουτίλιο, τάλκης, μίκα και πολλά άλλα. Χρησιμοποιούνται ως υλικά πλήρωσης και επιλάλυψης.

Φάρμακα - Καλλυντικά
Βασικά ορυκτά των οποίων τα κατεργασμένα ή καθετοποιημένα προϊόντα χρησιμοποιούνται στην φαρμακοβιομηχανία ή τη βιομηχανία καλλυντικών είναι: Βωξίτης (αλούμινα), λευκόλιθος (μαγνησία), μπεντονίτης ορυκτά λιθίου (λεπιδόλιθος), ανθρακικό ασβέστιο, ασβεστόλιθος, άργιλος, γραφίτης, αντιμόνιο, βαρίτης, φθορίτης, γύψος, αιματίτης, καολίνης, θείο, τάλκης, ορυκτά καλίου, νατρίου και άλλα.

Ακόμη ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα ορυκτά που χρησιμοποιούνται σε πολλά γνωστά, καθημερινά αντικείμενα όπως τα παρακάτω:

Κάντε κλικ στην εικόνα
για να ξεφυλλισετε το έντυπο!Κεραμικά πλακάκια, είδη υγιεινής: Άστριοι, καολίνης, χαλαζίας, βολλαστονίτης, σποδουμένιο

Γυαλικά, πορσελάνες, τζάμια: Χαλαζιακή άμμος, άστριοι, σποδουμένιο, πεταλίτης

Κατασκευή αεροπλάνων: Βωξίτης, λατερίτες (Ni) και άλλα

Συνθετικά κουφώματα: Πολυμερές (πλαστικό PVC) + σκόνες ορυκτών (τάλκης και άλλα)

Σύνθεση Βιταμινών: Ορυκτά λιθίου (λεπιδόλιθος, σποδουμένιο, πεταλίτης)

Θερμοσυσσωρευτές: Τούβλα από δουνίτη ή ολιβινίτη

Ενέργεια: Λιγνίτης, ανθρακίτης, πετρέλαιο κά

Φωτοβολταϊκά: Πυρίτιο με πρώτη ύλη τον χαλαζία

Τσιμέντο: Ασβεστόλιθος, αργιλόχωμα, ποζολάνες, γύψος κα

Φυτοφάρμακα: Μπεντονίτης και ατταπουλγίτης

Λιπάσματα: Φωσφορίτης

Μπίρα: Για το φιλτράρισμα χρησιμοποιείται γη διατομών

Οδοντόπαστα: Ανθρακικό ασβέστιο, ορυκτά νατρίου, φθορίτης

Σωλήνες: Μόλυβδος, χαλκός, σίδηρος, άνθρακας

Νερό: Για φιλτράρισμα ασβεστόλιθος, χαλαζιακή άμμος

Εμφιαλωμένοι χυμοί, βρώσιμα λάδια: Για φιλτράρισμα χρησιμοποιείται γη διατόμων, περλίτης και ατταπουλγίτης

Όλοι μας οφείλουμε να γνωρίζουμε από ποιες ορυκτές πρώτες ύλες εξαρτάται η καθημερινή μας ζωή. Η συνειδητοποίηση αυτή σε συνδυασμό με αποδοτικότερες πρακτικές εξόρυξης, χρήσης, ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των φυσικών πόρων θα μπορέσει να οδηγήσει στην αειφόρο ανάπτυξη και να διασφαλίσει ένα βιώσιμο μέλλον για όλους μας!

Περισσότερες εφαρμογές των ορυκτών στην καθημερινότητά μας αναφέρονται στο βιβλίο του Γ. Γεωργιάδη «Τα Ορυκτά στη Ζωή μας» Χρηστικότητα, Περιβάλλον, Προβλήματα (Εκδόσεις Λιβάνη, 2003).

κάντε click για να διαβάσετε το βιβλίο