Χαλαζίας

Ο χαλαζίας SiO₂ αποτελεί το πιο κοινό ορυκτό στη φύση, το δεύτερο σε αφθονία στο στερεό φλοιό της γης, μετά τα ορυκτά της ομάδας των αστρίων. 

Το όνομα του ορυκτού προέρχεται από τη λέξη "χάλαζα" λόγω της ομοιότητας του χρώματος του κοινού γαλακτόχρωου χαλαζία με το χαλάζι. Οι διάφορες ποικιλίες του χαλαζία παίρνουν το όνομά τους από το χρώμα ή τη μορφή τους.

 

Χαλαζίας	Ροδοειδής Χαλαζίας	Κιτρίνης
Αμέθυστος	Ορεία κρύσταλλος	Καπνίας

Μορφές χαλαζία

Αμέθυστος: Ιώδης ημιπολύτιμη μορφή χαλαζία

Κιτρίνης: Κίτρινη ημιπολύτιμη μορφή. Σπάνιος στη φύση.

Καπνίας: Σκούρος καφέ έως μελανόφαιος. Ημιπολύτιμος λίθος.

Πρασεόλιθος: Πρασινωπή ημιπολύτιμη μορφή, σπάνια στη φύση.

Ορεία κρύσταλλος: Διάφανη, μονοκρυσταλλική μορφή χαλαζία που παρουσιάζει το φαινόμενο της διπλοθλαστικότητας

Ροδοειδής χαλαζίας: Ημιπολύτιμη μορφή χαλαζία σε χρώμα ροζ, οφειλόμενο σε ιόντα μαγγανίου.

Αβεντουρίνης: Χαλαζίας με έγκλειστα μαρμαρυγία ή αιματίτη, τα οποία προσδίδουν έγχρωμη έντονη λάμψη στους κρυστάλλους.αλαζίας: Συνήθως ημιδιάφανος, ενίοτε και αδιαφανής, θυμίζει, σε μορφή, λευκά νέφη.

                   Κρυσταλλική δομή χαλαζία

Ο χαλαζίας σχηματίζει πρισματικούς ή ρομβοεδρικούς κρύσταλλοι σε πυραμιδοειδές σχήμα. Κρυσταλλώνεται στο τριγωνικό κρυσταλλικό σύστημα.

Ιδιότητες και χρήσεις του χαλαζία

Οι διάφορες ποικιλίες του χρησιμοποιούνται ως πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι (αμέθυστος, κίτρινο, πράσιο, αχάτης). Η χαλαζιακή άμμος χρησιμοποιείται ως λειαντικό, καθώς και στη βιομηχανία γυαλιού και πυριτικών τούβλων. Σε κατάσταση σκόνης έχει εφαρμογή στη βιομηχανία πορσελάνης και χρωμάτων. Ως πέτρωμα (χαλαζιακός ψαμμίτης, χαλαζίτης) για οικοδομικούς σκοπούς. Όλα τα έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα έγιναν με χαλαζιακή άμμο του ποταμού Αξιού που θεωρείται ποιοτικά η καλύτερη της χώρας.

Επίσης, ο χαλαζίας έχει εφαρμογή σε επιστημονικά οπτικά όργανα (φακοί, πρίσματα). Λόγω των ισχυρών πιεζοηλεκτρικών και πυροηλεκτρικών ιδιοτήτων του χρησιμοποιείται στις ραδιοσυχνότητες, στην κατασκευή ψηφιακών ρολογιών, στη μέτρηση υψηλών πιέσεων κ.λ.π.

 

Παρουσία κοιτασμάτων χαλαζία

Άφθονες χαλαζιακές άμμοι χερσαίας ή ποτάμιας προέλευσης για οικοδομική χρήση υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Ελλάδος. Αμμορυχεία με ή χωρίς άδειες λειτουργούν σε παρόχθιες περιοχές σχεδόν όλων των ποταμών. Ένας μεγάλος αριθμός χαλαζιακών φλεβών, συνήθως μικρών διαστάσεων, τέμνει τα μεταμορφωμένα πετρώματα της Ροδοπικής, Σερβομακεδονικής, Πελαγονικής και Αττικοκυκλαδικής Ζώνης. Επίσης, μικρές αποθέσεις χαλαζιακής άμμου έχουν εντοπιστεί στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς και χαλαζιακών κροκαλών 400.000 τόνων στην Αχλάδα Φλώρινας. Επιπλέον, πυριτιόλιθος έχει εντοπιστεί στο Δορίσκο Έβρου και πορσελανίτες στην Αριδαία και Κοζάνη. Ο χαλαζίας της Ρούσσας Έβρου είναι πολύ καλής ποιότητας, δεν έχει όμως εξορυχθεί ακόμη. Χαλαζιακή άμμος 1,2 εκατ. τόνων έχει εντοπιστεί στο Σκαλοχώρι Κοζάνης, που μετά από επεξεργασία έδωσε 94-96% SiO₂  και 0,04-0,08% Fe. Άμορφη πυριτία με τη μορφή του οπάλιου-Α ή/και οπάλιου-CT βρίσκεται στη Μήλο, σχηματίζοντας σημαντικές αποθέσεις με περιεχόμενο >92% SiO₂ που σχεδόν όλο είναι άμορφο, με μεγάλη δραστικότητα και μεγάλη ειδική επιφάνεια (25-30 m²/g για μεγέθη κόκκων <65 μm). Είναι προϊόν υδροθερμικής εξαλλοίωσης των όξινων ηφαιστειακών πετρωμάτων. Κοιτάσματα γαλακτώδους χαλαζία βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη (Εξαμίλι), στο Κιλκίς, στη Χαλκιδική, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα, στην Κοζάνη και στην Ημαθία. Τα ενδεικτικά αποθέματα χαλαζία και άμορφης πυριτίας είναι 5 εκατ. τόνοι.

 

Εξόρυξη και παραγωγή χαλαζία

Η εταιρία Thrakon πραγματοποιεί απόληψη χαλαζιακής άμμου από τον ποταμό Άρδα του Έβρου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μονωτικών προϊόντων πορώδους σκυροδέματος της Ytong (θυγατρική της Σουηδικής Plena Group). Χαλαζιακή άμμος χερσαίας ή ποτάμιας προέλευσης υψηλών προδιαγραφών δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, γι’ αυτό εισάγεται. Τα κοιτάσματα που εκμεταλλεύονται βρίσκονται στις Περιφερειακές Ενότητες Θεσσαλονίκης (Εξαμίλι), Κιλκίς, Χαλκιδικής και Λάρισας, ενώ έχουν ξεκινήσει οι απαιτούμενες διαδικασίες για την εκμετάλλευση νέων αξιόλογων κοιτασμάτων στις Περιφερειακές Ενότητες Τρικάλων, Κοζάνης και Ημαθίας. 

Το 2011 παρήχθησαν συνολικά 8.210 τόνοι χαλαζιακών προϊόντων, απο την περιοχή Θεσσαλονίκης & Κιλκίς. Από αυτή την παραγωγή εξήχθη περίπου το 20%. Η υπόλοιπη καταναλώθηκε από εγχώριες κεραμικές βιομηχανίες ή υαλουργίες, για την παραγωγή ειδών υγιεινής και πορσελάνης, καθώς και γυάλινων προϊόντων (π.χ. Βιτρουβίτ, Ιωνια Πορσελάνη, Γιούλα κ.ά., με περίπου 1.500 τόνους/χρόνο η καθεμία).

Δυστυχώς η παραγωγή αυτή, λόγω της μεγάλης εγχώριας οικονομικής κρίσης σταμάτησε.

Το 2011 λειτούργησε για τελευταία φορά το λατομείο της εταιρίας ΛΑΒΑ που βρίσκεται 12 km ΝΑ του χωριού Αδάμας (λιμάνι της Μήλου), με ικανότητα 120.000 τόνων/χρόνο. Απο αυτό το λατομείο παράγονται δύο ποιότητες, το υψηλής καθαρότητας SSL10 (με λευκότητα >80%) και το SSL20 (χρώματος ροζ), με διαφορές στην περιεκτικότητα σε SiO₂ και στις ποικίλες προσμίξεις, κυρίως του Fe₂O₃.

Η παραγωγή αυτή λόγω της μεγάλης κρίσης της Ελληνικής τσιμεντοβιομηχανίας σταμάτησε.