Ο χρυσός αποτελεί ένα από πολύτιμα μέταλλα. Σε αντίθεση με άλλα μέταλλα, είναι μαλακός, εύπλαστος, ανθεκτικός στη διάβρωση, σχεδόν πλήρως άφθαρτος και μη-τοξικός. Έχει ως χημικό συμβολισμό το Au, το οποίο προέρχεται από τη λατινική λέξη “Aurum”, η οποία σημαίνει «Χρυσίζουσα Δύση». Ανήκει στην ομάδα της 3ης κύριας σειράς των στοιχείων μετάπτωσης, του περιοδικού πίνακα. Ο καθαρός χρυσός έχει ένα έντονο κίτρινο χρώμα και λάμψη που παραδοσιακά θεωρούνται ελκυστικά. Είναι, μαζί με το χαλκό τα μοναδικά «έγχρωμα μέταλλα».
Σε ελεύθερη μορφή ο χρυσός εμφανίζεται στην φύση ως αυτοφυής χρυσός (Au).
Τα κυριότερα ορυκτά και κράματα χρυσού αναφέρονται στον Πίνακα 1. Από αυτά, συχνά απαντώνται τα τελλουρίδια του χρυσού.
Πίνακας 1: Ορυκτά και κράματα χρυσού (από Γραμματικόπουλος κ.α. 2005)
| Μεταλλικός χρυσός (ατοφυής και κράματα) | Τελουρίδια χρυσού | ||
| Ατοφυής χρυσός (native gold) | Au | Συλβανίτης (sylvanite) | (Au, Ag)2Te4 |
| Ήλεκτρο (electrum) | (Au, Ag) | Κοστοβίτης (kostovite) | CuAuTe4 |
| Κράμα χρυσού (gold alloy) | (Au, Ag, Hg) | Καλαβερίτης (calaverite) | AuTe2 |
| γ-Αμάλγαμα χρυσού (γ-gold amalgam) | (Au, Ag) Hg | Μοντμπραγίτης (montbrayite) | (Au,Sb)2Te3 |
| Γεισανίτης (weishanite) | (Au,Ag)3Hg2 | Κρενερίτης (krennerite) | (Au,Ag)Te2 |
| Χρυσοκυπρίτης (auricupride) | Cu3Au | Πετζίτης (petzite) | Ag3AuTe2 |
| Τετρα-χρυσοκυπρίτης (tetra-auricupride) | CuAu | Μπιλιμπινσκίτης (bilibinskite) | Au3Cu2PbTe2 |
| Χρυσοστιβίτης (aurostibite) | AuSb2 | Μουθμανίτης (muthmannite) | (Ag,Au)Te |
| Ανυϊνίτης (anyuiinite) | Au(Pb,Sb)2 | Μπεζσμερτνοβίτης (bezsmertnovite) | Au4Cu(Te,Pb) |
| Μαλδονίτης (maldonite) | Au2Bi | Μπογκντανοβίτης (bogdanovite) | (Au,Te,Pb)3(Cu,Fe) |
| Σβυαγκιντσεβίτης (zvyagintsevite | (Pd,Pt,Au)3(Pb,Sn) | Μπακχορνίτης (buckhornite) | AuPb2BiTe2S3 |
| Χουντσουνίτης (hunchunite) | Au2Pb | ||
| Γουαντζιανγκίτης (yuanjiangite) | AuSn |
| Σουλφίδια του χρυσού | Σεληνίδια χρυσού | ||
| Ναγκιαγκίτης (nagyagite) | Pb5Au(Sb,Bi)Te2S6 | Φισεσερίτης (fischesserite) | Ag3AuSe2 |
| Ουτενμπογκαρδίτης (uytenbogaardite) | Ag3AuS2 | Πετροβσκαϊτης (petrovskaite) | AuAg(S,Se) |
| Κριντλείτης (criddleite) | TIAg2Au3Sb10S10 | Πενζινίτης (penzhinite) | (Ag,Cu)4Au(S,Se)4 |
| Μπακχορνίτης (buckhornite) | AuPb2BiTe2S3 |
| Δευτερογενής χρυσός | |
| Χρυσαντιμονίτης (aurantimonate) | AuSbO3 |
Ο χρυσός μπορεί να εμφανίζεται, επίσης, δεσμευμένος στο πλέγμα ορυκτών υπό μορφή στερεού διαλύματος (Πίνακας 2). Άλλη μορφή χρυσού είναι ο υπομικροσκοπικός μοριακός χρυσός με μέγεθος 100-5000 Å. Οι κύριοι ορυκτολογικοί φορείς του τύπου αυτού δίνονται στον Πίνακα 3.
Πίνακας 2: Ορυκτά-φορείς χρυσού υπό μορφή στερεού διαλύματος (από Γραμματικόπουλος κ.α. 2005)
| Ορυκτό | Μέγιστη συγκέντρωση Au (ppm) |
| Αρσενοπυρίτης (FeAsS) | 15.200 |
| Σιδηροπυρίτης (FeS2) | 13.200 |
| Λολινκίτης (FeAs2) | 275 |
| Λουζονίτης / εναργίτης (Cu3AsS4) | 418 |
| Μαρκασίτης (FeS2) | 1.000 |
| Τεναντίτης (Cu9Fe2+3As4S13) | 40 |
| Τετραεδρίτης (Cu9Fe2+3Sb4S13) | 72 |
| Χαλκοπυρίτης (CuFeS2) | 7.7 |
| Βορνίτης (Cu5FeS4) | <1 |
Πίνακας 3: Ορυκτά-φορείς χρυσού κολλοειδούς μορφής (από Γραμματικόπουλος κ.α. 2005)
| Ορυκτό | Μέγιστη συγκέντρωση Au (ppm) |
| Σιδηροπυρίτης (FeS2) | 2.800 |
| Οξείδια του Fe | 1.200 |
| Μαρκασίτης (FeS2) | 180 |
| Αρσενοπυρίτης (FeAsS) | 20 |
Έχει υπολογιστεί ότι, από την αρχή της γνωστής ανθρώπινης ιστορίας μέχρι και το 2009, εξορύχθηκαν συνολικά 165.000 τόννοι χρυσού. Η παγκόσμια κατανάλωση του εξορυσώμενου χρυσού είναι περίπου 50% σε κοσμήματα, 40% σε επενδυτικά αποθέματα και 10% σε βιομηχανικές εφαρμογές.
Εκτός από τις ευρύτατα διαδεδομένες νομισματικές και συμβολικές λειτουργίες, ο χρυσός έχει και πολλές πρακτικές εφαρμογές στην ηλεκτρονική, την ιατρική, την οδοντιατρική και σε άλλα πεδία.
Τα πλεονεκτήματά χρήσης του είναι ότι έχει μεγάλη ελατότητα, ολκιμότητα, αντίσταση στην επίδραση των περισσοτέρων χημικών ουσιών, αλλά και μεγάλη ηλεκτρική αγωγιμότητα. Οι εφαρμογές του χρυσού περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ηλεκτρικά καλώδια, παραγωγή χρωματιστού γυαλιού, χρυσά ή επιχρυσωμένα σερβίτσια φαγητού και παλαιότερα στην κατασκευή CD-ROM και φωτοβολταϊκών.
Στον Ελλαδικό χώρο υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα χρυσού, στην ΒΑ Χαλκιδική (κοιτάσματα Ολυμπιάδας και Σκουριών), στις Σάππες και το Πέραμα της Δυτικής Θράκης καθώς και στη Μήλο (κοίτασμα Προφήτη Ηλία). Περιοχές με πιθανή παρουσία κοιτασμάτων χρυσού είναι εντοπισμένες στον Νομό Κιλκίς. Μικρότερες εμφανίσεις απαντούν στο Παγγαίο, στο Άγγιστρο Σερρών, στη Λήμνο, τους Καλιανούς Ευβοίας, τη Σίφνο. Χρυσοφόρα προσχωματικά πεδία χωρίς οικονομικό ενδιαφέρον υπάρχουν στον Γαλλικό ποταμό, Νιγρίτα, Σέρβια, ρέμμα Φιλιουρή Ροδόπης, Ευρώτας.
