Τα ορυκτά είναι απαραίτητα για την οικονομική ανάπτυξη και τη διατήρηση και βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των ανθρώπων. Για όλες τις ορυκτές ύλες παρατηρείται ραγδαία αύξηση της κατανάλωσης. Αυτό κρίνεται ως αποτέλεσμα της αύξησης του πληθυσμού της γης, της ανόδου του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων των υπανάπτυκτων χωρών, της καταναλωτικής μανίας που χαρακτηρίζει κοινωνίες των αναπτυγμένων χωρών και της τεχνολογικής εξέλιξης.

Από υπολογισμούς των Ηνωμένων Εθνών (UN 2022 http://esa.un.org/unpd/wpp/index.htm) το 2030 ο πληθυσμός της γης θα φθάσει τα 8,5 και το 2050 τα 9,7 δισεκατομμύρια άτομα, ενώ το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από US$ 10.000 σε 26.000, δηλαδή θα σημειώσει αύξηση κατά 160%. Είναι αξιοσημείωτο ότι η σχέση αύξησης της ζήτησης των επιμέρους ορυκτών υλών δεν είναι ίδια για όλο τον κόσμο. Σε οικονομικά υπανάπτυκτες περιοχές η ζήτηση για μέταλλα που είναι απαραίτητα για τη βελτίωση των υποδομών, όπως ο σίδηρος και ο χαλκός που είναι αναγκαία σε κατασκευές και επέκταση χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας, είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι για μέταλλα που έχουν μεγάλη κατανάλωση σε πλούσιες κοινωνίες (π.χ. μέταλλα για ηλεκτρονικές συσκευές, διοξείδιο τιτανίου για χρωστικές, βορικά άλατα για παραγωγή υάλινων αντικειμένων, χρυσός για κοσμήματα, πολύτιμοι λίθοι).

Με την πάροδο των αιώνων και την εξέλιξη της υψηλής τεχνολογίας δημιουργούνται ανάγκες για εντατική χρήση ορισμένων στοιχείων σε νέες εφαρμογές. Αυτό είναι αποτέλεσμα κυρίως της ραγδαίας αύξησης της παγκόσμιας καταναλώσης φθηνών ηλεκτρονικών συσκευών (π.χ. κινητά τηλέφωνα, tablets, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, σύγχρονα ιατρικά διαγνωστικά μηχανήματα, συστήματα ηλεκτρονικής πλοήγησης), της παραγωγής καθαρής ενέργειας (παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές, την προστασία του περιβάλλοντος (π.χ. υβριδικά αυτοκίνητα, καταλύτες) και τις εξελίξεις στο χώρο των στρατιωτικών τεχνολογιών. Ετσι ο χάρτης της παγκόσμιας παραγωγής και ζήτησης ορυκτών έχει αλλάξει, αφού ορισμένες χώρες φαίνεται να είναι κοιτασματολογικά ευνοημένες και να διαθέτουν μεγάλα κοιτάσματα ορυκτών, από τα οποία παράγονται αυτά τα στοιχεία σε βαθμό που να εξελίσσονται σε μονοπώλια. Αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για τη βιομηχανία παραγωγής των τελικών προϊόντων, αφού η τροφοδοσία της με τα απαραίτητα ορυκτά και μέταλλα μπορεί να εξαρτάται από την ποσότητα και τις τιμές που ο μονοπωλιακός χαρακτήρας παραγωγής και εμπορίας δημιουργεί.

Τα ορυκτά και μέταλλα, τα οποία κρίνεται ότι είναι απαραίτητα για τις παραπάνω εφαρμογές και δεν διατίθενται στην αγορά από πολλούς παραγωγούς σε όση ποσότητα είναι αναγκαία, ονομάζονται «κρίσιμα». Τα ορυκτά και μέταλλα αυτής της κατηγορίας δεν εμφανίζουν όλα τον ίδιο βαθμό «κρισιμότητας», αφού αυτό είναι συνάρτηση γεωλογικών παραγόντων, εξέλιξης της τεχνολογίας παραγωγής και χρήσης, περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την παραγωγή και κατανάλωση, την ανακάλυψη υποκατάστατων κλπ.  Επίσης η «κρισιμότητα» δεν είναι ίδια για όλα τα ορυκτά και μέταλλα και για όλους τους χρήστες (χώρες ή Ενώσεις Πολιτειών ή χωρών). Σαν παράδειγμα να αναφερθεί ότι για τη βιομηχανία παραγωγής υβριδικών αυτοκινήτων ο χρυσός δεν είναι κρίσιμο μέταλλο, ενώ το νεοδύμιο είναι.

Αρκετές χώρες έχουν εκτιμήσει τις ανάγκες της βιομηχανίας τους σε σχέση με την παραγωγή τελικών προϊόντων και την εξασφάλιση των πρώτων υλών και έχουν συντάξει καταλόγους ορυκτών και μετάλλων με βάση τον βαθμό κρισιμότητάς τους. To Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης τον Νοέμβριο 2023 όρισε τα ακόλουθα 33 μέταλλα και ορυκτά ως κρίσιμα για την Ευρώπη.  

Στον παγκόσμιο χάρτη που ακολουθεί φαίνεται ότι τα κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα παράγονται - σχεδόν αποκλειστικά - σε λίγες χώρες.
Τα κρίσιμα μέταλλα και ορυκτά, προς το παρόν, είναι δύσκολο να υποκατασταθούν και έχουν μικρό βαθμό ανακυκλισιμότητας.
Η κρισιμότητα των διαφόρων στοιχείων για την Ευρωπαϊκή Ενωση οφείλεται κυρίως στα ακόλουθα αίτια:

• Δεν υπάρχει αποτελεσματικό υποκατάστατο για την κύρια εφαρμογή ορισμένων μετάλλων ή ορυκτών
• Οι κύριες χώρες παραγωγής είναι εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης με συνέπεια να υπάρχει υψηλός κίνδυνος για άνοδο της τιμής ή καιο αποκλεισμό στα πλαίσια ανταγωνισμού των παραγωγών
• Εχουν χαμηλό βαθμό ανακύκλισης 

Ο βαθμός κρισιμότητας σε σχέση με την οικονομική σημασία και τον κίνδυνο εφοδιασμού για τα διάφορα στοιχεία και ορυκτά  φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Mάϊος 2014).

Παγκόσμια πρωτογενής τροφοδοσία
των 20 κρίσιμων υλικών:

Κίνα, USA, Ρωσσία, Κονγκό, Βραζιλία, Ν. Αφρική,
Ινδία, Ευρωπαϊκή Ενωση, Καναδάς, Τουρκία,
Καζακστάν, άλλες

(από: Report on Critical raw materials for the EU, May 2014)

Περισσότερα

• Report on Critical Raw Materilas for the EU
  http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-materials/files/docs/report-b_en.pdf
• Report on Critical raw materials for the EU: Enablers of the green and digital recovery. EPRS | European Parliamentary Research Service, European Parliament (Dec. 2020).
• European Commission: Study of the Critical Raw Materials for the European Union 2023 - Final Report
• Report of the Ad hoc Working Group on defining critical raw materials (May 2014)
  http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-materials/files/docs/crm-report-on-critical-raw-materials_en.pd